Idąc w Kliczkowie aleją prowadzącą od przystanku autobusowego do zamku, po prawej stronie wiejskiej ulicy można dostrzec potężne dęby, rosnące w regularnych odstępach na łagodnym, trawiastym podejściu. Między tymi drzewami przebiegał niegdyś podjazd, prowadzący do drzwi niepozornego domu. Przy nim w ostatnim czasie urządzono ogródek zabaw dla dzieci.
Ten budynek - do dawna szkółka, nad wejściem do jej dawnego wnętrza widnieje wyryty w portalu drzwiowym napis : „PFLANZ SCHULE ZUR EHRE GOTTES ZUM WOHL UND SEGEN UNSERER KINDER ERBAUT 1832” – to jest - Szkoła Ogrodnicza dla chwały Bożej, dobra i błogosławieństwa naszym dzieciom wybudowana.
Z kolei w niewielkim Tomisławiu, którego istnienie odnotowano już w 1233 roku na pergaminie lokacyjnym Nowogrodźca, w roku 1725 hrabia Promnitz z Kliczkowa utworzył nowoczesny przytułek dla śląskich sierot. Stał się on swoistym wzorem dla uruchomionej później w Bolesławcu, znanej w całych Niemczech podobnej placówki opiekuńczo-wychowawczej.
Swego rodzaju ciekawostką jest fakt, że jej założyciel, Gotfryd Zahn sam był wychowankiem zakładu w Tomisławiu
Przy tomisławskim sierocińcu powstała też szkoła ewangelicka, a podstawową wiedzę zdobywał w niej między innymi urodzony w pobliskiej Osiecznicy. słynny na cały świat naukowiec-geolog, Abraham Werner. Uczył go między innymi niezwykły pastor – Jan Rothe i jego syn, studiujący jeszcze wtedy teologię.
Jeszcze do niedawna dzieci z Tomisławia pobierały naukę w gmachu szkolnym, pochodzącym z roku 1902.
Niewiele wiadomo o początkach zorganizowanej nauki w Ławszowej, chociaż można przypuszczać, że realizację swojego ważnego posłannictwa poczęła ona z chwilą wzniesienia kościoła. Za to pewnym jest, iż w roku 1854 w nowym budynku szkolnym, postawionym na miejscu dawnego obiektu, przygotowano stosowne pomieszczenia, które zajął miejscowy bakałarz. Dwanaście lat później uruchomiono dodatkowe izby lekcyjne, natomiast w roku 1876 zatrudniono jeszcze jednego belfra.
W części dzisiejszej Ławszowej, zwanej niegdyś Schondorf szkółka pracowała od momentu uruchomienia gminy ewangelickiej, zaś w roku 1879 wybudowano jej nowy gmach.
Także Poświętne posiadało stosunkowo wcześnie własną placówkę oświatową. Już w połowie osiemnastego wieku wzniesiono specjalny budynek, który w 1840 roku znacznie przebudowano. Po pierwszej wojnie światowej na dziedzińcu przyszkolnym postawiono monument, upamiętniający poległych żołnierzy z tej wsi, którzy zginęli między innymi w Rosji i Francji. Przy nim odbywały się liczne uroczystości państwowe z udziałem uczniów i pozostałych mieszkańców Poświętnego.
Ciekawa jest historia początków edukacji osiecznickiej dziatwy, ponieważ w tej miejscowości pierwszym nauczycielem stał się pisarz, zatrudniony na stałe jako skryba w zakładzie metalowym i młynarskim. Działo się to co prawda jeszcze przed rokiem 1785, ale przecież podobne łączenie funkcji nawet całkiem niedawno nie było czymś wyjątkowym. Jak wynika z zachowanych zapisków, w późniejszych czasach gospodarstwo owego bakalarza zaadaptowano na szkołę.
Dopiero w roku 1813 w Osiecznicy osiadł nauczyciel z prawdziwego zdarzenia, a nowoczesny na tamte czasy gmach szkolny, spełniający rozliczne oczekiwania uczniów i ich kadry pedagogicznej wzniesiono w roku 1859.
Parowa otrzymała szkołę wraz z kościołem, z zachowanych dokumentów zaś wynika, iż należała ona do najstarszych placówek na obszarze Górnych Łużyc. Ciekawostką jest to, że spis miejscowych nauczycieli, obejmujący okres od roku 1670, zachowano do pierwszych lat dwudziestego wieku.
W roku 1821 rozpoczęto prace budowlane przy nowym obiekcie szkolnym, dostosowanym do ciągle zwiększających się potrzeb edukacyjnych Parowej. Należy zaznaczyć, iż miejscowi nauczyciele do roku 1845 pełnili w kościele funkcje kantora oraz zakrystiana. Od wspomnianego natomiast roku kadra pedagogiczna parowskiej placówki oświatowej powiększyła się o stanowisko kolejnego nauczyciela. Trzydzieści jeden lat później przewidziano już dla niego także pełny etat. Na budynku tej tradycyjnej, ewangelickiej szkoły umieszczono napis „ERBAUT UNTER GOTTES SCHUTZ 1897/98 LASSET DIE KINDLEIN ZU MIR KOMMEN USW” – zbudowano pod Bożą Opieką 1897/98. Dopuście dziateczkom przyjść do mnie”.
